စကားပလႅင္
`အုိင္တီ´ ေခတ္ဆုိသည္မွာ ျငင္းဆုိမည့္သူ မရွိသေလာက္ ရွားေနၿပီထင္ပါသည္။ တစ္ခုေတာ့ရွိသည္။ မိမိတို႔မွာ စုိက္ပ်ဳိးေရးလူ႔အဖဲြ႕အစည္းတြင္သာ ရွိေနဆဲျဖစ္၍ သူမ်ား အုိင္တီတုိင္း လုိက္တီစရာမလုိဆုိသူအခ်ဳိ႕ ရွိသေလာက္ ရွိပါလိမ့္ဦးမည္။ (ဤပုဂၢိဳလ္မ်ားအတြက္ ယခုစာစုမွာ ဖတ္စရာမလုိပါ။) စင္စစ္ အုိင္တီ၏ လက္တံမ်ားမွာ စုိက္ပ်ဳိး အပါအ၀င္ ဘ၀၏ေနရာတုိင္း၊ ေထာင့္တုိင္းတြင္ အရွိန္ျပင္းျပင္းႏွင့္ တုိး၀င္လ်က္ ရွိေန ၿပီျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ႏွင့္အမွ် အုိင္တီအေျခခံေသာ အေကာက္အယူသစ္မ်ားႏွင့္ ၎တုိ႔ကုိသယ္ပုိးလာေသာ ေ၀ါဟာရသစ္မ်ားမွာလည္း ဘာသာရပ္နယ္ပယ္အသီးသီးသုိ႔ သဘာ၀က်စြာ လွ်ံက်လာေတာ့သည္။ ´ဆုိက္ဘာ ဓေလ့အေကာက္အယူမ်ား´(Cyber culture Concepts) ဆုိပါစုိ႔။ ဤသုိ႔ေသာ အေကာက္အယူမ်ားႏွင့္ မယဥ္ ပါးလွ်င္ပင္ ေခတ္ၿပိဳင္အျခင္းအရာမ်ားကို ခ်ဥ္းကပ္လုိ႔ မရႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ျဖစ္ေနရသည္။ ဤသည္ပင္ စာေရးသူအပါအ၀င္ ေခတ္ေရစီးကုိ မ်က္ေျချပတ္မခံလုိသူမ်ားအတြက္ မေသးလွေသာ အခက္အခဲႀကီး ျဖစ္ေတာ့သည္။ ယခုစာစု၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ စာေရးသူႏွင့္ဘ၀တူ ေသာတုဇနမ်ားအတြက္ အထိုက္သင့္ အဆင္ေျပလြယ္ကူေစရန္ လက္လွမ္းမီသမွ် စုစည္းၾကည့္ျခင္း ျဖစ္ပါေၾကာင္း။
(A)
ARTIFICIAL INTELLIGENCE (AI)
ARTIFICIAL LIFE (A-LIFE)
ေအအုိင္ႏွင့္ ေအလုိက္ဖ္
ARTIFICIAL LIFE (A-LIFE)
ေအအုိင္ႏွင့္ ေအလုိက္ဖ္
၂၀၀၁ ခုႏွစ္က နာမည္ႀကီး ဒါရုိက္တာ စတီဗင္စပီးလ္ဘာ့ဂ္ရဲ႕ ႐ုပ္ရွင္ဇာတ္ကားတစ္ကား ထြက္လာတယ္။ နာမည္က ေအအုိင္ (A.I) တဲ့။ ဒီဇာတ္ကားရဲ႕ အဓိကဇာတ္လုိက္က လူသားပုံဏၭာန္ ပ႐ုိဂရမ္သြင္းထားတဲ့ `ေဒးဗစ္´ ဆုိတဲ့ စက္႐ုပ္ေလးပါ။ ထူးျခားတာက အဲဒီေဒးဗစ္မွာ လူလုိခ်စ္တတ္တဲ့ ပ႐ုိဂရမ္ပါ ထည့္ေပးထား တယ္။ ဒီလုိနဲ႔ ေဒးဗစ္ဟာ သူ႔ရဲ႕ေမြးစားအေမကုိ လူသားကေလးက သူ႔အေမအေပၚထားတဲ့ အခ်စ္မ်ဳိးနဲ႔ ခ်စ္ေန ေရာ။ သားအရင္း မာတင္ ဆုံးသြားတဲ့ ေမြးစားအေမကလည္း ေဒးဗစ္ကို သားအရင္းလုိ ျပန္ခ်စ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မာတင္လည္း ျပန္ရွင္လာေရာ ေဒးဗစ္ကို ေမ့သြားေတာ့တယ္။ ဒီဇာတ္ကားမွာ စပီးလ္ဘာ့ဂ္ ေျပာခ်င္တာက လူ နဲ႔စက္ရဲ႕ အျပန္အလွန္သံေယာဇဥ္ အေၾကာင္းပါ။
ဒီဇာတ္ကား ထြက္လာတယ္ဆုိရင္ပဲ အနာဂတၱိဆရာ၊ အယ္လ္ဗင္းေတာ္ဖလာ ေျပာခဲ့ဖူးတဲ့ စကားတစ္ခြန္း ကို ျပန္ကုိးကား ၫႊန္းဆုိခ်င္စရာ ျဖစ္လာေတာ့တယ္။ `အနာဂတ္အေၾကာင္း မွန္းဆၾကည့္ခ်င္ရင္ သိပၸံ၀တၳဳ ေတြဖတ္၊ သိပၸံ႐ုပ္ရွင္ေတြၾကည့္´ ဆုိတဲ့ စကားပါ။ တကယ္ေတာ့ စပီးလ္ဘာ့ဂ္ ရဲ႕ဇာတ္ကားဟာ စိတ္ကူးယဥ္ သိပၸံ႐ုပ္ရွင္လို႔ ေျပာဖုိ႔ေတာင္ ခက္မယ္ထင္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ `ေအအုိင္´နဲ႔ ပတ္ သက္တဲ့ သုေတသနေတြက အေတာ္အရွိန္ရေနပါၿပီ။
အတိအက် ဇာတ္ေၾကာင္းျပန္ရရင္ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ေလာက္ကတည္းက ဒီေ၀ါဟာရကို စထြင္ခဲ့ၾကတာလုိ႔ ဆုိပါ တယ္။ A.I ဆုိတာ Artificial Intelligence ရဲ႕ အတုိေကာက္ပါ။ လုံးေကာက္ဘာသာျပန္မယ္ဆုိရင္ `ဉာဏ္ အတု´ ေပါ့။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၅၀ အတြင္းမွာပဲ `ေအအုိင္´ သုေတသနဟာ အဆင့္အဆင့္ ဖံြ႕ၿဖိဳးၿပီး ျပင္ပလုပ္ငန္း နယ္ပယ္ (အထူးသျဖင့္) စီးပြားေရးမွာ တစ္စတစ္ ေနရာယူလာခဲ့ပါတယ္။
ပထမေတာ့ လူ႔လုပ္အားေနရာမွ အစားထုိးသုံးလုိ႔ ရႏုိင္မယ့္ စက္႐ုပ္ (႐ုိေဘာ့) ေတြက စတာပါ။ ေနာက္ အဲဒီ႐ုိေဘာ့ေတြထဲမွာ လူ႔အျပဳအမူျဖစ္စဥ္ေတြကို ပ႐ုိဂရမ္ သြင္းၾကည့္လာတယ္။ ေနာက္တစ္ဆင့္ေရာက္ေတာ့ လူ႔စိတ္ကူးျဖစ္စဥ္ကုိပါ ထည့္ၾကည့္လာၾကတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ စက္႐ုပ္နဲ႔မတူတဲ့ စက္႐ုပ္ (Mecha) ေတြ ေပၚလာေရာ။ သူတုိ႔တစ္ေတြဟာ ပုံမွန္ဇီ၀ေဗဒနည္းနဲ႔ မ်ဳိးပြားလာတဲ့ သတၱ၀ါ (Orga) လည္း မဟုတ္ေလေတာ့ စက္႐ုပ္တစ္ ပုိင္း လူတစ္ပုိင္းလုိ႔ ေျပာရမယ္ထင္ပါရဲ႕။ သူတုိ႔ရဲ႕ အသိဉာဏ္ကို ဉာဏ္အတု (ေအအုိင္)လုိ႔ ေခၚတာပါ။
ေအအုိင္ကုိ ပထမဆုံး တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ေစ်းကြက္တင္လုိက္တာက Game ထုတ္လုပ္ေရးလုိ႔ ေျပာရပါ လိမ့္မယ္။ အထူးသျဖင့္ Action Game ေတြမွာ `မဟာဗ်ဴဟာစဥ္းစားနည္း´ (Strategic Thinking) ကုိပါ program သြင္းလာေတာ့ စက္ဟာစက္အဆင့္ကိုလြန္ၿပီး သတၱ၀ါတစ္ေကာင္လုိျဖစ္လာေတာ့တယ္။ ဒါကုိ `႐ုိဘုိဆက္ပိန္း´ (Robo Sapien) လုိ႔ ေခၚလာၾကတယ္။ 1997 ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အျပာရင့္ (DeepBlue) လုိ႔ အမည္ေပးထားတဲ့ computer က ကမၻာ့စစ္တုရင္ဘုရင္ ခ်န္ပီယံ ကက္စပါေရာ့ကုိ အႏုိင္ကစားပစ္လုိက္တယ္။ ဒီမွာတင္ လူ `ဟုိမုိဆက္ပိန္း´ (Homo Sapien) ကုိ ´႐ုိဘုိဆက္ပိန္း´ က ၿခိမ္းေျခာက္လာၿပီဆုိၿပီး အုတ္ေအာ္ ေသာင္းနင္းျဖစ္လာေတာ့တယ္။
ဒါေပမဲ့ သုေတသနပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဒီလုိဂယက္မ်ဳိးေတြကို ထည့္တြက္ၾကဟန္ မတူပါဘူး။ သူတုိ႔ အလုပ္ (သုေတသန)ကုိ ဆက္လုပ္ရင္းနဲ႔ ေအအုိင္ဟာ ျပည့္စုံသထက္ ျပည့္စုံလာပါတယ္။ ျပႆနာေျဖရွင္းေရး တုိ႔၊ ဘာသာစကားအသုံးျပဳတာတုိ႔၊ ဘာသာျပန္စကားအသုံးျပဳတာတုိ႔၊ ေရာဂါရွာေဖြတာတုိ႔၊ လူနဲ႔အျပန္အလွန္ စကားေျပာတာတုိ႔ စတဲ့ function အသစ္ေတြကို program သြင္းလာၾကတယ္။ ဒီေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကို စီးပြားေရး နယ္ပယ္မွာလည္း စမ္းသပ္အသုံးျပဳလာၾကတယ္။ အျပန္အလွန္စကားေျပာ program သြင္းထားတဲ့ EZLIZA ဆုိတဲ့ software ဆုိရင္ စိတ္ကုေရာဂါကုထုံးေတြမွာေတာင္ အသုံးျပဳလုိ႔ ရေနၿပီလုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ေနာက္တစ္ဆင့္ သုေတသနေရာက္ေတာ့ ေအအုိင္ မွာ အခ်စ္၊ အမုန္း စတဲ့ `စိတ္လႈပ္ရွားမႈ´ (emotion) နဲ႔ လူမွာသာရွိႏိုင္တဲ့ `မွ်ေ၀ခံစားစိတ္´ (Empathy) ကုိပါ program သြင္းဖုိ႔ ႀကိဳးစားလာၾကတယ္။ စီးပြားေရး ေလာက ကလည္း ေနာက္မက်ပါဘူး။ ကေလးခ်စ္တတ္တဲ့ program သြင္းထားတဲ့ ကေလးထိန္းနာရီေတြ ထုတ္လုပ္ဖုိ႔ စိတ္ကူးလာၾကတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ လူ႔အျပဳအမူကုိသာ ကုိယ္စားျပဳႏုိင္တဲ့ ႐ုိဘုိဆက္ပိန္းဟာ လူ႔စိတ္လူ႔ သဘာ၀ကုိပါ ကုိယ္စားျပဳမယ့္ `ဆုိက္ကိုဆက္ပိန္း´ (Psycho Sapien) အဆင့္ထိေရာက္ေတာ့မလုိ ျဖစ္လာ ေတာ့တယ္။
ဒီမွာတင္ ေအလုိက္ဖ္ (Artificial Life) ဆုိတဲ့ ေနာက္ထပ္အေကာက္အယူတစ္ခု ကၽြဲကူးေရပါ ေပၚလာခဲ့တာ ပါ။ `ဘ၀အတု´ လုိ႔ တုိက္႐ုိက္ဘာသာျပန္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ Digital ပတ္၀န္းက်င္သစ္မွာ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္ေရာ၊ အေတြးျဖစ္စဥ္ပါ လူနဲ႔မျခား ဖန္တီးႏုိင္စရာရွာလာၿပီမုိ႔ ဘ၀ကိုအတုလုပ္လုိ႔ရၿပီဆုိတဲ့သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအလုိက္ဖ္သုေတသနက လူပုံတူမိတၱဴပြားတာတုိ႔၊ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ကို ျဖတ္သန္းၾကည့္ေစတာတုိ႔၊ လုိက္ေလ်ာ ညီေထြ ျပဳျပင္ျပာင္းလဲႏုိင္စြမ္းတုိ႔ စတာေတြကို ဖုိးကပ္စ္လုပ္ပါတယ္။
သိပၸံစာေရးဆရာ `မတ္ခ္လူဒ္၀စ္ခ္´ ကေတာ့ computer virus ေတြကို ကနဦး ေအလုိက္ဖ္ပုံသဏၭာန္ေတြ လုိ႔ဆုိတယ္။ အမွန္တကယ္မရွိေပမဲ့ အစစ္အမွန္လုိပဲ အရာထင္ေစတာမုိ႔ ဒါကို `အစစ္နီးပါးအတု´ (Virtual) လုိ႔လည္း ေခၚၾကတယ္။ (ဒီကေရွ႕ဆုိရင္ ခပ္လြယ္လြယ္ `ဗီြ´ လုိ႔ပဲ သုံးပါမယ္) ဒီကစၿပီး ဗီြသေဘာဟာ နယ္ပယ္အားလုံးကို ျပန္႔သြားေတာ့တယ္။ ဗီြ-ေကာ္ပုိေရးရွင္း၊ ဗီြ-ႏုိင္ငံေတာ္၊ ေျပာရရင္ `ဗီြ-ဃရာ၀ါသ´ (V-Sex) ဆုိတာေတာင္ ရွိလာတယ္။ `ဆုိက္ဘာဓေလ့´ နဲ႔ မကင္းႏုိင္သမွ်အားလုံးကို ဗြီေရွ႕ဆက္နဲ႔ခ်ိတ္ၿပီး အေကာက္အယူသစ္ေတြ ခ်ဲ႕ယူလာၾကတယ္။
ဆုိခဲ့ၿပီးတဲ့အတုိင္း `ေအအုိင္´နဲ႔ `ေအလုိက္ဖ္´ ဟာ သုေတသန နယ္ပယ္ကိုေက်ာ္ၿပီး လက္ေတြ႕ဘ၀ထဲကို ေရာက္သေလာက္ ေရာက္ေနပါၿပီ။ ဒါနဲ႔အမွ် ဒႆနဆရာေတြ၊ လူမႈေဗဒပညာရွင္ေတြၾကားမွာ အျငင္းပြားစရာ ဒီဘိတ္သစ္ေတြ တစ္ေထာႀကီး လွ်ံက်လာေတာ့တယ္။ အဲဒီပညာရွင္ေတြထဲမွာ အခုေလာေလာဆယ္ ထပ္ဆုံး ေရာက္ေနသူကေတာ့ `မက္ဆာခ်ဴဆက္နည္းပညာတကၠသုိလ္´ (MIT) က ပါေမာကၡ ရွာရီ-တာကယ္ ျဖစ္ပါ တယ္။ သူ ေရးသားျပဳစုလုိက္တဲ့ `ဒုတိယအတၱ၊ ကြန္ပ်ဴတာႏွင့္ လူ႔၀ိဉာဥ္´ (The second self: Computers and the Human Spirit) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ဟာ ဒီကေန႔ ဒီဘိတ္အားလုံးရဲ႕ ဆုံခ်က္လုိ႔ေတာင္ ေျပာႏုိင္ေလာက္ တယ္။
ပါေမာကၡ တာကယ္က ေအလုိက္ဖ္ဟာ ဇီ၀လြန္ဘ၀ပုံသဏၭာန္´ (Post-biological life form) လုိ႔ ဆုိပါ တယ္။ ဇီ၀ဘ၀ပုံသဏၭာန္ (Biological life form) မွာ လူ႔ဘ၀ရဲ႕ စိတၱေဗဒ သက္ေရာက္မႈအေနနဲ႔ `အတၱ´ ဆုိတာ ရွိတယ္။ ဒါကို သူက `ပထမအတၱ´ (The first self) လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အခု ဇီ၀ဘ၀လြန္ပုံသဏၭာန္မွာ ေကာ အတၱမရွိႏုိင္ေပဘူးလားလုိ႔ ေမးခြန္းထုတ္တယ္။ ရွိခဲ့ရင္ ဒါကို `ဒုတိယအတၱ´ (Second self) လုိ႔ ေခၚထုိက္ တယ္။ ပတ္၀န္းက်င္သစ္ (ဆုိက္ဘာဓေလ့) ေပၚမွာ ဘ၀ပုံသဏၭာန္ႏွစ္မ်ဳိးလုံး ရွိႏုိင္တာမုိ႔ အတၱခ်င္း တုိးတုိက္မိ စရာရွိလိမ့္မယ္လုိ႔ ေဟာကိန္းထုတ္ထားတယ္။ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္က ထြက္ခဲ့တဲ့ The Matrix ႐ုပ္ရွင္ဟာ ဒီေဟာကိန္း ကို ဇာတ္လမ္းဖဲြ႕ထားတာလုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ဒီဇာတ္ကား ထြက္လာတယ္ဆုိရင္ပဲ အနာဂတၱိဆရာ၊ အယ္လ္ဗင္းေတာ္ဖလာ ေျပာခဲ့ဖူးတဲ့ စကားတစ္ခြန္း ကို ျပန္ကုိးကား ၫႊန္းဆုိခ်င္စရာ ျဖစ္လာေတာ့တယ္။ `အနာဂတ္အေၾကာင္း မွန္းဆၾကည့္ခ်င္ရင္ သိပၸံ၀တၳဳ ေတြဖတ္၊ သိပၸံ႐ုပ္ရွင္ေတြၾကည့္´ ဆုိတဲ့ စကားပါ။ တကယ္ေတာ့ စပီးလ္ဘာ့ဂ္ ရဲ႕ဇာတ္ကားဟာ စိတ္ကူးယဥ္ သိပၸံ႐ုပ္ရွင္လို႔ ေျပာဖုိ႔ေတာင္ ခက္မယ္ထင္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ `ေအအုိင္´နဲ႔ ပတ္ သက္တဲ့ သုေတသနေတြက အေတာ္အရွိန္ရေနပါၿပီ။
အတိအက် ဇာတ္ေၾကာင္းျပန္ရရင္ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ေလာက္ကတည္းက ဒီေ၀ါဟာရကို စထြင္ခဲ့ၾကတာလုိ႔ ဆုိပါ တယ္။ A.I ဆုိတာ Artificial Intelligence ရဲ႕ အတုိေကာက္ပါ။ လုံးေကာက္ဘာသာျပန္မယ္ဆုိရင္ `ဉာဏ္ အတု´ ေပါ့။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၅၀ အတြင္းမွာပဲ `ေအအုိင္´ သုေတသနဟာ အဆင့္အဆင့္ ဖံြ႕ၿဖိဳးၿပီး ျပင္ပလုပ္ငန္း နယ္ပယ္ (အထူးသျဖင့္) စီးပြားေရးမွာ တစ္စတစ္ ေနရာယူလာခဲ့ပါတယ္။
ပထမေတာ့ လူ႔လုပ္အားေနရာမွ အစားထုိးသုံးလုိ႔ ရႏုိင္မယ့္ စက္႐ုပ္ (႐ုိေဘာ့) ေတြက စတာပါ။ ေနာက္ အဲဒီ႐ုိေဘာ့ေတြထဲမွာ လူ႔အျပဳအမူျဖစ္စဥ္ေတြကို ပ႐ုိဂရမ္ သြင္းၾကည့္လာတယ္။ ေနာက္တစ္ဆင့္ေရာက္ေတာ့ လူ႔စိတ္ကူးျဖစ္စဥ္ကုိပါ ထည့္ၾကည့္လာၾကတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ စက္႐ုပ္နဲ႔မတူတဲ့ စက္႐ုပ္ (Mecha) ေတြ ေပၚလာေရာ။ သူတုိ႔တစ္ေတြဟာ ပုံမွန္ဇီ၀ေဗဒနည္းနဲ႔ မ်ဳိးပြားလာတဲ့ သတၱ၀ါ (Orga) လည္း မဟုတ္ေလေတာ့ စက္႐ုပ္တစ္ ပုိင္း လူတစ္ပုိင္းလုိ႔ ေျပာရမယ္ထင္ပါရဲ႕။ သူတုိ႔ရဲ႕ အသိဉာဏ္ကို ဉာဏ္အတု (ေအအုိင္)လုိ႔ ေခၚတာပါ။
ေအအုိင္ကုိ ပထမဆုံး တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ေစ်းကြက္တင္လုိက္တာက Game ထုတ္လုပ္ေရးလုိ႔ ေျပာရပါ လိမ့္မယ္။ အထူးသျဖင့္ Action Game ေတြမွာ `မဟာဗ်ဴဟာစဥ္းစားနည္း´ (Strategic Thinking) ကုိပါ program သြင္းလာေတာ့ စက္ဟာစက္အဆင့္ကိုလြန္ၿပီး သတၱ၀ါတစ္ေကာင္လုိျဖစ္လာေတာ့တယ္။ ဒါကုိ `႐ုိဘုိဆက္ပိန္း´ (Robo Sapien) လုိ႔ ေခၚလာၾကတယ္။ 1997 ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ အျပာရင့္ (DeepBlue) လုိ႔ အမည္ေပးထားတဲ့ computer က ကမၻာ့စစ္တုရင္ဘုရင္ ခ်န္ပီယံ ကက္စပါေရာ့ကုိ အႏုိင္ကစားပစ္လုိက္တယ္။ ဒီမွာတင္ လူ `ဟုိမုိဆက္ပိန္း´ (Homo Sapien) ကုိ ´႐ုိဘုိဆက္ပိန္း´ က ၿခိမ္းေျခာက္လာၿပီဆုိၿပီး အုတ္ေအာ္ ေသာင္းနင္းျဖစ္လာေတာ့တယ္။
ဒါေပမဲ့ သုေတသနပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဒီလုိဂယက္မ်ဳိးေတြကို ထည့္တြက္ၾကဟန္ မတူပါဘူး။ သူတုိ႔ အလုပ္ (သုေတသန)ကုိ ဆက္လုပ္ရင္းနဲ႔ ေအအုိင္ဟာ ျပည့္စုံသထက္ ျပည့္စုံလာပါတယ္။ ျပႆနာေျဖရွင္းေရး တုိ႔၊ ဘာသာစကားအသုံးျပဳတာတုိ႔၊ ဘာသာျပန္စကားအသုံးျပဳတာတုိ႔၊ ေရာဂါရွာေဖြတာတုိ႔၊ လူနဲ႔အျပန္အလွန္ စကားေျပာတာတုိ႔ စတဲ့ function အသစ္ေတြကို program သြင္းလာၾကတယ္။ ဒီေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကို စီးပြားေရး နယ္ပယ္မွာလည္း စမ္းသပ္အသုံးျပဳလာၾကတယ္။ အျပန္အလွန္စကားေျပာ program သြင္းထားတဲ့ EZLIZA ဆုိတဲ့ software ဆုိရင္ စိတ္ကုေရာဂါကုထုံးေတြမွာေတာင္ အသုံးျပဳလုိ႔ ရေနၿပီလုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ေနာက္တစ္ဆင့္ သုေတသနေရာက္ေတာ့ ေအအုိင္ မွာ အခ်စ္၊ အမုန္း စတဲ့ `စိတ္လႈပ္ရွားမႈ´ (emotion) နဲ႔ လူမွာသာရွိႏိုင္တဲ့ `မွ်ေ၀ခံစားစိတ္´ (Empathy) ကုိပါ program သြင္းဖုိ႔ ႀကိဳးစားလာၾကတယ္။ စီးပြားေရး ေလာက ကလည္း ေနာက္မက်ပါဘူး။ ကေလးခ်စ္တတ္တဲ့ program သြင္းထားတဲ့ ကေလးထိန္းနာရီေတြ ထုတ္လုပ္ဖုိ႔ စိတ္ကူးလာၾကတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ လူ႔အျပဳအမူကုိသာ ကုိယ္စားျပဳႏုိင္တဲ့ ႐ုိဘုိဆက္ပိန္းဟာ လူ႔စိတ္လူ႔ သဘာ၀ကုိပါ ကုိယ္စားျပဳမယ့္ `ဆုိက္ကိုဆက္ပိန္း´ (Psycho Sapien) အဆင့္ထိေရာက္ေတာ့မလုိ ျဖစ္လာ ေတာ့တယ္။
ဒီမွာတင္ ေအလုိက္ဖ္ (Artificial Life) ဆုိတဲ့ ေနာက္ထပ္အေကာက္အယူတစ္ခု ကၽြဲကူးေရပါ ေပၚလာခဲ့တာ ပါ။ `ဘ၀အတု´ လုိ႔ တုိက္႐ုိက္ဘာသာျပန္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ Digital ပတ္၀န္းက်င္သစ္မွာ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္ေရာ၊ အေတြးျဖစ္စဥ္ပါ လူနဲ႔မျခား ဖန္တီးႏုိင္စရာရွာလာၿပီမုိ႔ ဘ၀ကိုအတုလုပ္လုိ႔ရၿပီဆုိတဲ့သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအလုိက္ဖ္သုေတသနက လူပုံတူမိတၱဴပြားတာတုိ႔၊ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ကို ျဖတ္သန္းၾကည့္ေစတာတုိ႔၊ လုိက္ေလ်ာ ညီေထြ ျပဳျပင္ျပာင္းလဲႏုိင္စြမ္းတုိ႔ စတာေတြကို ဖုိးကပ္စ္လုပ္ပါတယ္။
သိပၸံစာေရးဆရာ `မတ္ခ္လူဒ္၀စ္ခ္´ ကေတာ့ computer virus ေတြကို ကနဦး ေအလုိက္ဖ္ပုံသဏၭာန္ေတြ လုိ႔ဆုိတယ္။ အမွန္တကယ္မရွိေပမဲ့ အစစ္အမွန္လုိပဲ အရာထင္ေစတာမုိ႔ ဒါကို `အစစ္နီးပါးအတု´ (Virtual) လုိ႔လည္း ေခၚၾကတယ္။ (ဒီကေရွ႕ဆုိရင္ ခပ္လြယ္လြယ္ `ဗီြ´ လုိ႔ပဲ သုံးပါမယ္) ဒီကစၿပီး ဗီြသေဘာဟာ နယ္ပယ္အားလုံးကို ျပန္႔သြားေတာ့တယ္။ ဗီြ-ေကာ္ပုိေရးရွင္း၊ ဗီြ-ႏုိင္ငံေတာ္၊ ေျပာရရင္ `ဗီြ-ဃရာ၀ါသ´ (V-Sex) ဆုိတာေတာင္ ရွိလာတယ္။ `ဆုိက္ဘာဓေလ့´ နဲ႔ မကင္းႏုိင္သမွ်အားလုံးကို ဗြီေရွ႕ဆက္နဲ႔ခ်ိတ္ၿပီး အေကာက္အယူသစ္ေတြ ခ်ဲ႕ယူလာၾကတယ္။
ဆုိခဲ့ၿပီးတဲ့အတုိင္း `ေအအုိင္´နဲ႔ `ေအလုိက္ဖ္´ ဟာ သုေတသန နယ္ပယ္ကိုေက်ာ္ၿပီး လက္ေတြ႕ဘ၀ထဲကို ေရာက္သေလာက္ ေရာက္ေနပါၿပီ။ ဒါနဲ႔အမွ် ဒႆနဆရာေတြ၊ လူမႈေဗဒပညာရွင္ေတြၾကားမွာ အျငင္းပြားစရာ ဒီဘိတ္သစ္ေတြ တစ္ေထာႀကီး လွ်ံက်လာေတာ့တယ္။ အဲဒီပညာရွင္ေတြထဲမွာ အခုေလာေလာဆယ္ ထပ္ဆုံး ေရာက္ေနသူကေတာ့ `မက္ဆာခ်ဴဆက္နည္းပညာတကၠသုိလ္´ (MIT) က ပါေမာကၡ ရွာရီ-တာကယ္ ျဖစ္ပါ တယ္။ သူ ေရးသားျပဳစုလုိက္တဲ့ `ဒုတိယအတၱ၊ ကြန္ပ်ဴတာႏွင့္ လူ႔၀ိဉာဥ္´ (The second self: Computers and the Human Spirit) ဆုိတဲ့ စာအုပ္ဟာ ဒီကေန႔ ဒီဘိတ္အားလုံးရဲ႕ ဆုံခ်က္လုိ႔ေတာင္ ေျပာႏုိင္ေလာက္ တယ္။
ပါေမာကၡ တာကယ္က ေအလုိက္ဖ္ဟာ ဇီ၀လြန္ဘ၀ပုံသဏၭာန္´ (Post-biological life form) လုိ႔ ဆုိပါ တယ္။ ဇီ၀ဘ၀ပုံသဏၭာန္ (Biological life form) မွာ လူ႔ဘ၀ရဲ႕ စိတၱေဗဒ သက္ေရာက္မႈအေနနဲ႔ `အတၱ´ ဆုိတာ ရွိတယ္။ ဒါကို သူက `ပထမအတၱ´ (The first self) လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အခု ဇီ၀ဘ၀လြန္ပုံသဏၭာန္မွာ ေကာ အတၱမရွိႏုိင္ေပဘူးလားလုိ႔ ေမးခြန္းထုတ္တယ္။ ရွိခဲ့ရင္ ဒါကို `ဒုတိယအတၱ´ (Second self) လုိ႔ ေခၚထုိက္ တယ္။ ပတ္၀န္းက်င္သစ္ (ဆုိက္ဘာဓေလ့) ေပၚမွာ ဘ၀ပုံသဏၭာန္ႏွစ္မ်ဳိးလုံး ရွိႏုိင္တာမုိ႔ အတၱခ်င္း တုိးတုိက္မိ စရာရွိလိမ့္မယ္လုိ႔ ေဟာကိန္းထုတ္ထားတယ္။ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္က ထြက္ခဲ့တဲ့ The Matrix ႐ုပ္ရွင္ဟာ ဒီေဟာကိန္း ကို ဇာတ္လမ္းဖဲြ႕ထားတာလုိ႔ ဆုိပါတယ္။
(B)
BLOG/BLOGGER/BLOGGING
ဘေလာ့/ဘေလာ့ဂါ/ဘေလာ့ဂင္း
BLOG/BLOGGER/BLOGGING
ဘေလာ့/ဘေလာ့ဂါ/ဘေလာ့ဂင္း
1997 ခုႏွစ္က ႐ုိေဘာ့၀စ္စဒမ့္ကြမ္ website မွာ စေတြ႕ရတဲ့ ေ၀ါဟာရလုိ႔ အဆုိရွိပါတယ္။ စသုံးစဥ္က weblog ပါ။ ေနာက္မွ အတုိခ်ဳံ႕ၿပီး Blog ျဖစ္လာရာကေန တြင္က်ယ္လာတဲ့ ေ၀ါဟာရျဖစ္ပါတယ္။ အတိအက် ဘာသာျပန္ဖုိ႔ မလြယ္တာမုိ႔ `ဘေလာ့´ ပဲ ထားလုိက္ၾကပါစုိ႔။ အဓိပၸါယ္က ကြန္ပ်ဴတာ keyboard၊ ဒါမွမဟုတ္ Cellphone သုံးၿပီး ကုိယ္ေျပာခ်င္၊ ေရးခ်င္ရာေတြ ခ်ေရးလုိ႔ရတဲ့ website ေတြကို ေခၚပါတယ္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ နိစၥဓူ၀ကိစၥေတြကို မွတ္တမ္းတင္ၾကတာမုိ႔ internet diary လုိ႔လည္း ေခၚၾကတာရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕က ကို္ယ္ပုိင္ website တင္ၿပီး ကိုယ္ပုိင္ `ဘေလာ့´ ေတြ ေထာင္ထားၾကတာရွိသလုိ ဘယ္သူမဆုိ တစ္ျပားမွ ေပးစရာမလုိဘဲ free ၀င္ေရးလုိ႔ရတဲ့ website ေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။
ဘေလာ့ဂါ Blogger ဆုိတာက အဲသလုိ မုိးေပၚမွာ စာေရးတဲ့သူေတြကို ေခၚတာပါ။ ေနာက္ပုိင္းမွာ internet Journalist လုိ႔ ေခၚၾကတာလည္းရွိရဲ႕။ ဒီလုိ အြန္လုိင္းေပၚမွာ စာေရးၾကတာမ်ဳိးကို `ဘေလာ့ဂင္း´ blogging လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဘေလာ့ဂါ ေတြစုၿပီး အေၾကာင္းအရာတစ္ခုခုကို `တည္´ ေဆြးေႏြးၾက တာမ်ဳိးကိုလည္း `ဘေလာ့ဂင္း´ လုိ႔ သုံးလာၾကပါတယ္။
`ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈ´ဟာ စခါစကေတာ့ သာမန္လုိ႔ ေျပာႏုိင္ေလာက္ပါတယ္။ ကုိယ့္ရင္ထဲရွိတာ၊ ကုိယ့္စိတ္ ထဲရွိတာ ခ်ေရးလုိက္တဲ့သေဘာမုိ႔ ဒုိင္ယာရီေရးတာနဲ႔ တူပါတယ္။ မကြာလွပါဘူး။ ေရးၾက ေျပာၾကတဲ့ အေၾကာင္းအရာအမ်ားစုကလည္း ပုဂၢိဳလ္ေရးသက္သက္က မ်ားပါတယ္။ `မာမီ ကေျပာတယ္၊ ဒီေန႔ မုိးရြာမယ္´ တဲ့ စတာမ်ဳိး။ ေနာက္ေတာ့ အမ်ားနဲ႔သက္ဆုိင္တဲ့ကိစၥ၊ (ေျပာရရင္) လူ႔အဖဲြ႕အစည္းတစ္ခုလုံးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြကုိပါ ဘေလာ့ လုပ္လာၾကတယ္။ ဘေလာ့ဂါ အခ်င္းခ်င္းလည္း အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးၾကတာ၊ ေ၀ဖန္ ၾကတာေတြရွိလာတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း internet Journalist လုိ႔ ေခၚလာၾကတာျဖစ္မယ္ ထင္ပါရဲ႕။
ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈရဲ႕ ထူးျခားခ်က္က ဘာအကန္႔အသတ္ အထိမ္းအခ်ဳပ္မွ မရွိတာပါ။ ဥပေဒနဲ႔ကန္႔တာ ထိမ္း တာ မေျပာနဲ႔၊ အယ္ဒီတာေတာင္ မရွိဘူး။ ကုိယ္ေရးခ်င္၊ ေျပာခ်င္တာကုိ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ခ်ေရးၾကတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ နာမည္၀ွက္နဲ႔ ေရးၾကတာမ်ားလုိ႔ မေက်နပ္တဲ့လူေတြဘက္ကလည္း အေရးယူဖုိ႔ မလြယ္ပါ ဘူး။ အခုလို အထိန္းအခ်ဳပ္မရွိလုိ႔ ဗရမ္းဗတာျဖစ္တာမ်ဳိး ရွိသေလာက္ ရွိေပမယ့္ လြတ္လပ္ပြင့္လင္းတဲ့ သတင္း စီးဆင္းမႈကို အားေပးတာေတာ့ အမွန္ပဲ။ ႏုိင္ငံသား အခြင့္အေရး (citizen right) ကုိ အျပည့္အ၀ အသုံးခ်ၾက တာမုိ႔ ႏုိင္ငံသား ဂ်ာနယ္လစ္ (Citizen Journalist) လုိ႔ ေခၚၾကတာေတြလည္း ရွိတယ္။
Media ေလာကအေနနဲ႔ ဘေလာ့ဂါေတြကို အေလးထားလာရတဲ့ကိစၥကေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ `ခရာမႈတ္သူ´ (whistle blower) အခန္းကဏၰေၾကာင့္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ C.B.S လုိ အေက်ာ္ေဒးယ် မီဒီယာႀကီးကိုေတာင္ ဘေလာ့ဂါေတြက ဖြင့္ခ်ဖူးလုိ႔ မီဒီယာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ၿဖဳံၾကတယ္။ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ေျမေပၚ မီဒီ ယာေတြ ဘယ္လုိမွရဖုိ႔ မလြယ္ေလာက္တဲ့ သတင္းဦး၊ သတင္းထူးေတြ ေပးႏုိင္တာမုိ႔ Journalist ေတြရဲ႕ အားကုိးရာလည္း ျဖစ္ျပန္တယ္။ `တံခါးဖြင့္ စူးစမ္းေလ့လာၾကတဲ့ သတင္းခန္းမေတြ´ (open-source newsrooms) ေတြ online ေပၚမွာ အၿပိဳင္းအ႐ုိင္းေပၚလာတာ ဘေလာ့ဂါ ေတြရဲ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္လုိ႔ ေျပာႏုိင္ စရာရွိပါတယ္။
အီရတ္စစ္ပဲြ အႀကိဳကာလေလာက္ကစၿပီး media ေလာက သာမကေတာ့ဘူး၊ ႏုိင္ငံေရးေလာက, ကပါ ဘေလာ့ဂါေတြကို အေလးထား ေစာင့္ၾကည့္လာရေတာ့တယ္။ အထူးသျဖင့္ ဘုရွ္အစုိးရရဲ႕ အီရတ္စစ္ပဲြေပၚလစီ ကို ေ၀ဖန္ေထာက္ျပတဲ့ အမည္မသိ ဘေလာ့ဂါေတြရဲ႕ သေဘာထားအျမင္ေတြဆုိရင္ စစ္မဟာဗ်ဴဟာပညာရွင္ ဆုိသူေတြေတာင္ လက္ဖ်ားခါရတယ္ဆုိပဲ။ ပညာရွင္တခ်ဳိ႕ကဆုိရင္ ဘေလာ့ဂါေတြအတြက္ ဆုိက္ဘာ ဒီမုိကေရစီကုိ လက္ေတြ႔က်င့္သုံးေနၾကတဲံ ပထမဆုံး `ခ႐ုဆိတ္တာ´ေတြလုိ႔ေတာင္ အမႊန္းတင္ၾကတယ္။
ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈဟာ စတာဘာမွ မၾကာလွေသးေပမဲ့ အံ့ၾသေလာက္ေအာင္ အျပန္႔က်ယ္လာ တာေတာ့ ေသခ်ာတယ္။ အခုေလာေလာဆယ္ website ေပၚမွာ blog သန္းေပါင္း သန္း၀က္ေက်ာ္ေနၿပီလုိ႔ သိရတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုတည္းမွာကုိပဲ blogger ပရိသတ္ (32) သန္းထိရွိလာၿပီလုိ႔ ဆုိပါ တယ္။ နယူးေယာ့တုိင္းမ္ဂ်ာနယ္လစ္ `ေတာမတ္ဖရီးမင္း´ ကေတာ့ ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈကို `တံခါးမရွိ၊ ဓားမရွိ စူးစမ္းေလ့လာေရး´ (open-source) လုိ႔ အကဲျဖတ္တယ္။ ကမၻာႀကီးကို အဖ်ားခတ္လုိက္တဲ့ ႐ုိက္ခ်က္တစ္ခုလုိ႔ လည္း ဆုိပါတယ္။
ဘေလာ့ဂါ Blogger ဆုိတာက အဲသလုိ မုိးေပၚမွာ စာေရးတဲ့သူေတြကို ေခၚတာပါ။ ေနာက္ပုိင္းမွာ internet Journalist လုိ႔ ေခၚၾကတာလည္းရွိရဲ႕။ ဒီလုိ အြန္လုိင္းေပၚမွာ စာေရးၾကတာမ်ဳိးကို `ဘေလာ့ဂင္း´ blogging လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ ဘေလာ့ဂါ ေတြစုၿပီး အေၾကာင္းအရာတစ္ခုခုကို `တည္´ ေဆြးေႏြးၾက တာမ်ဳိးကိုလည္း `ဘေလာ့ဂင္း´ လုိ႔ သုံးလာၾကပါတယ္။
`ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈ´ဟာ စခါစကေတာ့ သာမန္လုိ႔ ေျပာႏုိင္ေလာက္ပါတယ္။ ကုိယ့္ရင္ထဲရွိတာ၊ ကုိယ့္စိတ္ ထဲရွိတာ ခ်ေရးလုိက္တဲ့သေဘာမုိ႔ ဒုိင္ယာရီေရးတာနဲ႔ တူပါတယ္။ မကြာလွပါဘူး။ ေရးၾက ေျပာၾကတဲ့ အေၾကာင္းအရာအမ်ားစုကလည္း ပုဂၢိဳလ္ေရးသက္သက္က မ်ားပါတယ္။ `မာမီ ကေျပာတယ္၊ ဒီေန႔ မုိးရြာမယ္´ တဲ့ စတာမ်ဳိး။ ေနာက္ေတာ့ အမ်ားနဲ႔သက္ဆုိင္တဲ့ကိစၥ၊ (ေျပာရရင္) လူ႔အဖဲြ႕အစည္းတစ္ခုလုံးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြကုိပါ ဘေလာ့ လုပ္လာၾကတယ္။ ဘေလာ့ဂါ အခ်င္းခ်င္းလည္း အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးၾကတာ၊ ေ၀ဖန္ ၾကတာေတြရွိလာတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း internet Journalist လုိ႔ ေခၚလာၾကတာျဖစ္မယ္ ထင္ပါရဲ႕။
ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈရဲ႕ ထူးျခားခ်က္က ဘာအကန္႔အသတ္ အထိမ္းအခ်ဳပ္မွ မရွိတာပါ။ ဥပေဒနဲ႔ကန္႔တာ ထိမ္း တာ မေျပာနဲ႔၊ အယ္ဒီတာေတာင္ မရွိဘူး။ ကုိယ္ေရးခ်င္၊ ေျပာခ်င္တာကုိ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ခ်ေရးၾကတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ နာမည္၀ွက္နဲ႔ ေရးၾကတာမ်ားလုိ႔ မေက်နပ္တဲ့လူေတြဘက္ကလည္း အေရးယူဖုိ႔ မလြယ္ပါ ဘူး။ အခုလို အထိန္းအခ်ဳပ္မရွိလုိ႔ ဗရမ္းဗတာျဖစ္တာမ်ဳိး ရွိသေလာက္ ရွိေပမယ့္ လြတ္လပ္ပြင့္လင္းတဲ့ သတင္း စီးဆင္းမႈကို အားေပးတာေတာ့ အမွန္ပဲ။ ႏုိင္ငံသား အခြင့္အေရး (citizen right) ကုိ အျပည့္အ၀ အသုံးခ်ၾက တာမုိ႔ ႏုိင္ငံသား ဂ်ာနယ္လစ္ (Citizen Journalist) လုိ႔ ေခၚၾကတာေတြလည္း ရွိတယ္။
Media ေလာကအေနနဲ႔ ဘေလာ့ဂါေတြကို အေလးထားလာရတဲ့ကိစၥကေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ `ခရာမႈတ္သူ´ (whistle blower) အခန္းကဏၰေၾကာင့္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ C.B.S လုိ အေက်ာ္ေဒးယ် မီဒီယာႀကီးကိုေတာင္ ဘေလာ့ဂါေတြက ဖြင့္ခ်ဖူးလုိ႔ မီဒီယာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ၿဖဳံၾကတယ္။ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ေျမေပၚ မီဒီ ယာေတြ ဘယ္လုိမွရဖုိ႔ မလြယ္ေလာက္တဲ့ သတင္းဦး၊ သတင္းထူးေတြ ေပးႏုိင္တာမုိ႔ Journalist ေတြရဲ႕ အားကုိးရာလည္း ျဖစ္ျပန္တယ္။ `တံခါးဖြင့္ စူးစမ္းေလ့လာၾကတဲ့ သတင္းခန္းမေတြ´ (open-source newsrooms) ေတြ online ေပၚမွာ အၿပိဳင္းအ႐ုိင္းေပၚလာတာ ဘေလာ့ဂါ ေတြရဲ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္လုိ႔ ေျပာႏုိင္ စရာရွိပါတယ္။
အီရတ္စစ္ပဲြ အႀကိဳကာလေလာက္ကစၿပီး media ေလာက သာမကေတာ့ဘူး၊ ႏုိင္ငံေရးေလာက, ကပါ ဘေလာ့ဂါေတြကို အေလးထား ေစာင့္ၾကည့္လာရေတာ့တယ္။ အထူးသျဖင့္ ဘုရွ္အစုိးရရဲ႕ အီရတ္စစ္ပဲြေပၚလစီ ကို ေ၀ဖန္ေထာက္ျပတဲ့ အမည္မသိ ဘေလာ့ဂါေတြရဲ႕ သေဘာထားအျမင္ေတြဆုိရင္ စစ္မဟာဗ်ဴဟာပညာရွင္ ဆုိသူေတြေတာင္ လက္ဖ်ားခါရတယ္ဆုိပဲ။ ပညာရွင္တခ်ဳိ႕ကဆုိရင္ ဘေလာ့ဂါေတြအတြက္ ဆုိက္ဘာ ဒီမုိကေရစီကုိ လက္ေတြ႔က်င့္သုံးေနၾကတဲံ ပထမဆုံး `ခ႐ုဆိတ္တာ´ေတြလုိ႔ေတာင္ အမႊန္းတင္ၾကတယ္။
ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈဟာ စတာဘာမွ မၾကာလွေသးေပမဲ့ အံ့ၾသေလာက္ေအာင္ အျပန္႔က်ယ္လာ တာေတာ့ ေသခ်ာတယ္။ အခုေလာေလာဆယ္ website ေပၚမွာ blog သန္းေပါင္း သန္း၀က္ေက်ာ္ေနၿပီလုိ႔ သိရတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုတည္းမွာကုိပဲ blogger ပရိသတ္ (32) သန္းထိရွိလာၿပီလုိ႔ ဆုိပါ တယ္။ နယူးေယာ့တုိင္းမ္ဂ်ာနယ္လစ္ `ေတာမတ္ဖရီးမင္း´ ကေတာ့ ဘေလာ့လႈပ္ရွားမႈကို `တံခါးမရွိ၊ ဓားမရွိ စူးစမ္းေလ့လာေရး´ (open-source) လုိ႔ အကဲျဖတ္တယ္။ ကမၻာႀကီးကို အဖ်ားခတ္လုိက္တဲ့ ႐ုိက္ခ်က္တစ္ခုလုိ႔ လည္း ဆုိပါတယ္။
BODY
ခႏၶာ
ခႏၶာ
ဗုဒၶဓမၼအလုိအရ လူအပါအ၀င္ သတၱ၀ါေတြရဲ႕ ျဖစ္တည္မႈဆုိတာ ႐ုပ္နဲ႔နာမ္ရဲ႕ အစုအေ၀းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအစုအေ၀းကိုပဲ ခႏၶာငါးပါးလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ႐ုပ္ခႏၶာတစ္ပါး (႐ူပကၡႏၶာ) နဲ႔ နာမ္ခႏၶာေလးပါး (ေ၀ဒနကၡႏၶာ၊ သညကၡႏၶာ၊ သခၤါရကၡႏၶာ၊ ၀ိဉာဏကၡႏၶာ) တုိ႔ပါ။ လူေသၿပီဆိုတာနဲ႔ ႐ုပ္ခႏၶာေရာ၊ နာမ္ခႏၶာပါ အကုန္ခ်ဳပ္သြား ပါတယ္။
အုိင္တီအေၾကာင္းေျပာရင္းက ဗုဒၶဘာသာဘက္ ေရာက္သြားရတာ အေၾကာင္းရွိလုိ႔ပါ။ ဆုိက္ဘာဓေလ့မွာ ႐ုပ္ခႏၶာနဲ႔ နာမ္ခႏၶာကုိ ခဲြျခားၾကည့္ျမင္တဲ့ အေကာက္အယူေတြ ေပၚလာလုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လူဟာ ဆုိက္ဘာ ဓေလ့ထဲ ေရာက္သြားတာနဲ႔ ႐ုပ္ခႏၶာႀကီးဟာ ေျမေပၚမွာ ငုတ္တုတ္က်န္ရစ္ၿပီး နာမ္ခႏၶာကသာ မုိးေပၚတက္ သြားတာလုိ႔ ဆုိပါတယ္။ `အေသြးအသားကုိ ထားခဲ့ရတယ္´ (leaving the meat behind) လုိ႔ဆိုတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆုိက္ဘာဓေလ့အေတြ႕အႀကဳံဟာ `႐ုပ္ခႏၶာနဲ႔ ကင္းကြာေနတဲ့ နာမ္ခႏၶာရဲ႕ အေတြ႕အႀကဳံ (disembodimental experience) သာျဖစ္တယ္လုိ႔ သေဘာယူၾကတယ္။
ဒီအေတြ႕အႀကံဳကုိ ဆက္လက္ဆန္းစစ္ၾကရာက ႐ုပ္ခႏၶာ ကာယကံေျမာက္မပါေပမဲ့ ဒီဆုိက္ဘာ အေတြ႕အႀကဳံကုိ လူက သိရွိခံစားႏုိင္တယ္။ တုန္႔ျပန္ႏုိင္တယ္။ အစစ္အမွန္မဟုတ္ေပမဲ့ အစစ္အမွန္လုိပဲ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ ရွိတယ္ စသည္ျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္လာၾကတယ္။ ဒီသေဘာကို `ဗီြ-အစစ္အမွန္´ (virtual reality) လုိ႔ အမည္ေပးထားတယ္။ `အစစ္အမွန္နီးပါး အရိပ္အေယာင္ဘ၀´ လုိ႔ ဆုိရေလမလားပဲ။
ဒီသုေတသနရဲ႕ အစကို ျပန္ေျခရာခံလုိက္ရင္ 1984 ခုႏွစ္က ထြက္ခဲ့တဲ့ ၀ီလ်ံဂစ္ဆန္ရဲ႕ (Neuromancer) ဆုိတဲ့ သိပၸံ၀တၳဳကို ျပန္ၫႊန္းရပါလိမ့္မယ္။ ဒီ၀တၳဳထဲမွာ တကယ္လက္ေတြ႕ရွိေနတဲ့ ေလာကႀကီးတစ္ခုကို ဆုိက္ဘာဓေလ့ထဲမွာ အတုဖန္ဆင္းၾကည့္တယ္။ (ဆုိက္ဘာဓေလ့ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရကိုလည္း ဂစ္ဆန္ကပဲ စထြင္ ခဲ့တာပါ) ေနာက္ဆုံး လက္ေတြ႕ေလာကထဲက လူေတြေသသြားေပမဲ့ ဆုိက္ဘာေလာက, က လူေတြ ဆက္ လက္အသက္ရွင္က်န္ရစ္တာကို ဇာတ္လမ္းဖဲြ႕ထားတယ္။
သူ႔၀တၳဳထြက္လာေတာ့ စာေပေ၀ဖန္ေရးဆရာေတြက ``ဒါ သိပၸံ၀တၳဳမဟုတ္ဘူး၊ ဂမၻီရ၀တၳဳ´´ လုိ႔ တုိက္ခုိက္ၾကတယ္။ အုိင္တီပညာရွင္ေတြကေတာ့ ပုိ႔စ္မုိဒန္ကမၻာႀကီးရဲ႕ ဥပမာတစ္ခုျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္ႏုိင္တယ္လုိ႔ အဲဒီကတည္းက အေလးထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ ဗီြ-အစစ္အမွန္ သုေတသနစလာခဲ့တာပါ။ လူမႈေဗဒပညာရွင္ ေတြကေတာ့ ပုိပုိၿပီး ႐ႈပ္ေထြးလာတဲ့ စက္နဲ႔လူ႔ရဲ႕ဆက္ဆံေရးကို သံသယနဲ႔ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကေလရဲ႕။ ေနာက္ပုိင္း ဘုိင္အုိတကၠႏုိလုိဂ်ီ အရွိန္ရလာေတာ့ `ဗီြ-ဘာ´ သုေတသနနယ္ပယ္မွာ အုိင္တီသာမက ဘီတီပါ တဲြလာတယ္။ ဇီ၀လူသာမ ဇီ၀လြန္လူပါ ျဖစ္လာႏုိင္စရာရွိတယ္လုိ႔ တြက္ဆေနၾကတယ္။ ဒါဆုိရင္ လူ႔သမုိင္းဟာ လည္း `လူသားလြန္သမုိင္း´ ျဖစ္လာေတာ့မယ္။ `လူ´ဆုိတဲ့ အထုိင္ေပၚမွာ ဖဲြ႕စည္းထားတဲ့ လက္ရွိဒႆန ေတြ၊ ေလာကအျမင္ေတြ အားလုံး ေဇာက္ထုိးမုိးေမွ်ာ္ျဖစ္ကုန္ေတာ့မယ္ဆုိၿပီး စုိးရိမ္မကင္း ျဖစ္ေနၾကေတာ့ တယ္။
အတိအက် ဘာသာျပန္ဖုိ႔ ခက္သလုိ အလြန္အျငင္းပြားၾကရတဲ့ ေ၀ါဟာရလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အသုံးအမ်ား ဆုံး အဓိပၸါယ္ေတြကို ေရြးထုတ္မယ္ဆုိရင္ေတာင္ အနည္းဆုံး အဓိပၸါယ္ကဲြ (၃)ခုေလာက္ ရွိလိမ့္မယ္။
ပထမအဓိပၸါယ္က `ပထ၀ီေဒသတစ္ခုအတြင္း အတူေပါင္းစည္းေနထုိင္ၾကတဲ့လူစု´ လုိ႔ ရပါတယ္။ ရပ္ကြက္ တစ္ခု၊ ေက်းရြာတစ္ရြာ၊ အသုိင္းအ၀ိုင္းတစ္ခု စသည္ျဖင့္ နားလည္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒုတိယအဓိပၸါယ္က ဒီထက္ ပုိနက္တယ္။ `တူညီတဲ့ ႏႈန္းစံတန္ဖုိး၊ တူညီတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့၊ တူညီတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို လူမႈအုပ္စု´ လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အခုလုိ တူညီတဲ့ ႏႈန္းစံတန္ဖုိး၊ တူညီတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့၊ တူညီတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ေတြနဲ႔ ဆဲြစုၿပီး ယုံၾကည္မႈ တည္ေဆာက္တာကို `လူမႈအရင္း´ (social capital) လုိ႔ ေခၚတယ္။ ဒုတိယအဓိပၸါယ္ကုိပဲ ေနာက္ တစ္မ်ဳိး ဖြင့္ႏုိင္ပါေသးတယ္။ `ကြန္ျမဴနတီဆုိတာ လူမႈအရင္းတစ္ခုကို ကုိယ္စားျပဳတဲ့ လူစု´ေပါ့။ တတိယ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္ကေတာ့ `ကြန္ျမဴနတီဆိုတာ သတင္းတစ္ခုပ်ံ႕ႏွံ႔ႏုိင္တဲ့ `ခြင္´ ပါတဲ့။ အုိင္တီေခတ္မွာ အသုံးအမ်ားဆုံး ျဖစ္လာ႐ုံမက အေရးအႀကီးဆုံး ဖြင့္ဆုိခ်က္လည္း ျဖစ္ပါတ
`ဖာဒီနန္ေတာ္နီ´ ဆုိတဲ့ လူမႈေဗဒပညာရွင္ကေတာ့ ကြန္ျမဴနတီကုိ `ဆုိဆုိက္ရတီ´ (society) ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရနဲ႔ယွဥ္ၿပီး ခ်ဥ္းကပ္ၾကည့္တယ္။ ကြန္ျမဴနတီ (ေတာ္နီရဲ႕စကားနဲ႔ဆုိရင္ gemeinschaft) ဆိုတာ `မ်ဳိး႐ုိး ဆက္စပ္မႈ´ (Kinship) နဲ႔ေႏွာင္ဖဲြ႕ထားတဲ့ တုိက္႐ုိက္ဆက္ဆံေရး ျဖစ္တယ္။ အမ်ားညီ က်င့္၀တ္ႏႈန္းစံေတြနဲ႔ ထိန္းထားတယ္။ ရာသက္ပန္တုပ္ေႏွာင္မႈသေဘာေဆာင္တယ္ စသည္ျဖင့္ ရွင္းျပပါတယ္။ စက္မႈေခတ္မတုိင္ ခင္က ရွိခဲ့တဲ့ စုိက္ပ်ဳိးေရးအေျခခံ ဆက္ဆံေရးလုိ႔ ဆုိပါတယ္။ (ေစာေစာကေျပာခဲ့တဲ့ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္ (၃) ခုထဲက ပထမႏွစ္ခုနဲ႔ အက်ဳံး၀င္ပါလိမ့္မယ္)
အစဥ္အလာ community ဆက္ဆံေရးကို စက္မႈေတာ္လွန္ေရးက ၿဖိဳခ်လုိက္ၿပီး အဲဒီေနရာမွာ ဆုိဆုိက္ရတီ သေဘာ၀င္လာတယ္။ ေတာ္နီက ဆုိဆုိက္ရတီကို (gesellschaft) လုိ႔ အမည္ေပးၿပီး ခုလုိရွင္းျပပါတယ္။ ဆုိဆုိက္ရတီဆုိတာ ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြနဲ႔ ျပဌာန္းထားတဲ့ ကန္ထ႐ုိက္ဆက္ဆံေရးမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။ `အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ´ (sovereignty) ဆုိတဲ့ အေထာက္အယူနဲ႔ စုစည္းထိန္းခ်ဳပ္တယ္။ စက္မႈေခတ္ရဲ႕ ဆက္ဆံေရးပုံသဏၭာန္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ေခတ္ၿပိဳင္ႏုိင္ငံရးသိပၸံပညာရွင္ `ဖရန္ဆစ္ကူယားမား´ ကေတာ့ လက္ရွိအုိင္တီေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အရွိန္ အဟုန္ေအာက္မွာ ဆုိဆုိက္ရတီဆက္ဆံေရးေတြလည္း ၿပိဳက်ေနၿပီလုိ႔ ေကာက္ခ်က္ခ်တယ္။ ဒီေတာ့ ဆုိဆုိက္ ရတီေနရာမွာ ဘာနဲ႔အစားထုိးမလဲ ဆုိတဲ့ပုစၧာ ေပၚလာတယ္။ ဖူကူယားမားကေတာ့ community သေဘာ ျပန္ ေရာက္လာလိမ့္မယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ စက္မႈေခတ္မတုိင္မီက ရွိခဲ့တဲ့ community မ်ဳိးေတာ့ မျဖစ္ႏုိင္ ဘူးလုိ႔လည္း မွတ္ခ်က္ခ်တယ္။ အုိင္တီနဲ႔အၿပိဳင္ ျဖစ္ထြန္းလာတဲ့ ၂၁ ရာစု community သစ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ဒီေနရာအေရာက္မွာ ေစာေစာက ေျပာခဲ့တဲ့ တတိယအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္ကုိ ခ်ဲ႕စဥ္းစားဖုိ႔ လုိလာပါၿပီ။ "community" ဆုိတာ သတင္းတစ္ခု ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏုိင္တဲ့ `ခြင္´ ဆုိတဲ့ ဖြင့္ဆုိခ်က္ပါ။ `သတင္းတစ္ခုပ်ံ႕ႏံွ႔ႏုိင္တဲ့ခြင္´ ဆုိတာ technology ဖံြ႕ၿဖိဳးမႈအဆင့္နဲ႔ တုိက္႐ုိက္အခ်ဳိးက်ပါတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအားေကာင္းရင္ သတင္းေရစီးဟာ `ခြင္´က်ယ္ျပန္႔လိမ့္မယ္။ အားနည္းရင္ `ခြင္´ က်ဥ္းမွာေပါ့။ ေျခလ်င္သတင္းပုိ႔ရတဲ့ေခတ္ (မာရသြန္စစ္ပဲြ)၊ ျမင္းနဲ႔သတင္းပို႔ရတဲ့ေခတ္ (အေမရိကန္လြတ္ေျမာက္ေရးစစ္ပဲြ)၊ တယ္လီဖုန္း၊ ၀ါယာလက္စ္ စတာေတြနဲ႔ သတင္းပို႔တဲ့ေခတ္ (မေန႔တစ္ေန႔က အီရတ္စစ္ပဲြ) ။ Technology အဆင့္ခ်င္းမတူသလုိ စစ္ပဲြေတြရဲ႕ သဘာ၀ ကလည္း ေျပာင္းသြားတယ္။ community ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရရဲ႕ အက်ယ္အျပန္႔ဟာလည္း သဘာ၀က်စြာ ေျပာင္း သြားရပါေတာ့တယ္။
အုိင္တီအေၾကာင္းေျပာရင္းက ဗုဒၶဘာသာဘက္ ေရာက္သြားရတာ အေၾကာင္းရွိလုိ႔ပါ။ ဆုိက္ဘာဓေလ့မွာ ႐ုပ္ခႏၶာနဲ႔ နာမ္ခႏၶာကုိ ခဲြျခားၾကည့္ျမင္တဲ့ အေကာက္အယူေတြ ေပၚလာလုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လူဟာ ဆုိက္ဘာ ဓေလ့ထဲ ေရာက္သြားတာနဲ႔ ႐ုပ္ခႏၶာႀကီးဟာ ေျမေပၚမွာ ငုတ္တုတ္က်န္ရစ္ၿပီး နာမ္ခႏၶာကသာ မုိးေပၚတက္ သြားတာလုိ႔ ဆုိပါတယ္။ `အေသြးအသားကုိ ထားခဲ့ရတယ္´ (leaving the meat behind) လုိ႔ဆိုတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆုိက္ဘာဓေလ့အေတြ႕အႀကဳံဟာ `႐ုပ္ခႏၶာနဲ႔ ကင္းကြာေနတဲ့ နာမ္ခႏၶာရဲ႕ အေတြ႕အႀကဳံ (disembodimental experience) သာျဖစ္တယ္လုိ႔ သေဘာယူၾကတယ္။
ဒီအေတြ႕အႀကံဳကုိ ဆက္လက္ဆန္းစစ္ၾကရာက ႐ုပ္ခႏၶာ ကာယကံေျမာက္မပါေပမဲ့ ဒီဆုိက္ဘာ အေတြ႕အႀကဳံကုိ လူက သိရွိခံစားႏုိင္တယ္။ တုန္႔ျပန္ႏုိင္တယ္။ အစစ္အမွန္မဟုတ္ေပမဲ့ အစစ္အမွန္လုိပဲ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈ ရွိတယ္ စသည္ျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္လာၾကတယ္။ ဒီသေဘာကို `ဗီြ-အစစ္အမွန္´ (virtual reality) လုိ႔ အမည္ေပးထားတယ္။ `အစစ္အမွန္နီးပါး အရိပ္အေယာင္ဘ၀´ လုိ႔ ဆုိရေလမလားပဲ။
ဒီသုေတသနရဲ႕ အစကို ျပန္ေျခရာခံလုိက္ရင္ 1984 ခုႏွစ္က ထြက္ခဲ့တဲ့ ၀ီလ်ံဂစ္ဆန္ရဲ႕ (Neuromancer) ဆုိတဲ့ သိပၸံ၀တၳဳကို ျပန္ၫႊန္းရပါလိမ့္မယ္။ ဒီ၀တၳဳထဲမွာ တကယ္လက္ေတြ႕ရွိေနတဲ့ ေလာကႀကီးတစ္ခုကို ဆုိက္ဘာဓေလ့ထဲမွာ အတုဖန္ဆင္းၾကည့္တယ္။ (ဆုိက္ဘာဓေလ့ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရကိုလည္း ဂစ္ဆန္ကပဲ စထြင္ ခဲ့တာပါ) ေနာက္ဆုံး လက္ေတြ႕ေလာကထဲက လူေတြေသသြားေပမဲ့ ဆုိက္ဘာေလာက, က လူေတြ ဆက္ လက္အသက္ရွင္က်န္ရစ္တာကို ဇာတ္လမ္းဖဲြ႕ထားတယ္။
သူ႔၀တၳဳထြက္လာေတာ့ စာေပေ၀ဖန္ေရးဆရာေတြက ``ဒါ သိပၸံ၀တၳဳမဟုတ္ဘူး၊ ဂမၻီရ၀တၳဳ´´ လုိ႔ တုိက္ခုိက္ၾကတယ္။ အုိင္တီပညာရွင္ေတြကေတာ့ ပုိ႔စ္မုိဒန္ကမၻာႀကီးရဲ႕ ဥပမာတစ္ခုျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္ႏုိင္တယ္လုိ႔ အဲဒီကတည္းက အေလးထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ ဗီြ-အစစ္အမွန္ သုေတသနစလာခဲ့တာပါ။ လူမႈေဗဒပညာရွင္ ေတြကေတာ့ ပုိပုိၿပီး ႐ႈပ္ေထြးလာတဲ့ စက္နဲ႔လူ႔ရဲ႕ဆက္ဆံေရးကို သံသယနဲ႔ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကေလရဲ႕။ ေနာက္ပုိင္း ဘုိင္အုိတကၠႏုိလုိဂ်ီ အရွိန္ရလာေတာ့ `ဗီြ-ဘာ´ သုေတသနနယ္ပယ္မွာ အုိင္တီသာမက ဘီတီပါ တဲြလာတယ္။ ဇီ၀လူသာမ ဇီ၀လြန္လူပါ ျဖစ္လာႏုိင္စရာရွိတယ္လုိ႔ တြက္ဆေနၾကတယ္။ ဒါဆုိရင္ လူ႔သမုိင္းဟာ လည္း `လူသားလြန္သမုိင္း´ ျဖစ္လာေတာ့မယ္။ `လူ´ဆုိတဲ့ အထုိင္ေပၚမွာ ဖဲြ႕စည္းထားတဲ့ လက္ရွိဒႆန ေတြ၊ ေလာကအျမင္ေတြ အားလုံး ေဇာက္ထုိးမုိးေမွ်ာ္ျဖစ္ကုန္ေတာ့မယ္ဆုိၿပီး စုိးရိမ္မကင္း ျဖစ္ေနၾကေတာ့ တယ္။
(C)
COMMUNITY
ကြန္ျမဴနတီ
COMMUNITY
ကြန္ျမဴနတီ
အတိအက် ဘာသာျပန္ဖုိ႔ ခက္သလုိ အလြန္အျငင္းပြားၾကရတဲ့ ေ၀ါဟာရလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အသုံးအမ်ား ဆုံး အဓိပၸါယ္ေတြကို ေရြးထုတ္မယ္ဆုိရင္ေတာင္ အနည္းဆုံး အဓိပၸါယ္ကဲြ (၃)ခုေလာက္ ရွိလိမ့္မယ္။
ပထမအဓိပၸါယ္က `ပထ၀ီေဒသတစ္ခုအတြင္း အတူေပါင္းစည္းေနထုိင္ၾကတဲ့လူစု´ လုိ႔ ရပါတယ္။ ရပ္ကြက္ တစ္ခု၊ ေက်းရြာတစ္ရြာ၊ အသုိင္းအ၀ိုင္းတစ္ခု စသည္ျဖင့္ နားလည္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒုတိယအဓိပၸါယ္က ဒီထက္ ပုိနက္တယ္။ `တူညီတဲ့ ႏႈန္းစံတန္ဖုိး၊ တူညီတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့၊ တူညီတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို လူမႈအုပ္စု´ လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အခုလုိ တူညီတဲ့ ႏႈန္းစံတန္ဖုိး၊ တူညီတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့၊ တူညီတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ေတြနဲ႔ ဆဲြစုၿပီး ယုံၾကည္မႈ တည္ေဆာက္တာကို `လူမႈအရင္း´ (social capital) လုိ႔ ေခၚတယ္။ ဒုတိယအဓိပၸါယ္ကုိပဲ ေနာက္ တစ္မ်ဳိး ဖြင့္ႏုိင္ပါေသးတယ္။ `ကြန္ျမဴနတီဆုိတာ လူမႈအရင္းတစ္ခုကို ကုိယ္စားျပဳတဲ့ လူစု´ေပါ့။ တတိယ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္ကေတာ့ `ကြန္ျမဴနတီဆိုတာ သတင္းတစ္ခုပ်ံ႕ႏွံ႔ႏုိင္တဲ့ `ခြင္´ ပါတဲ့။ အုိင္တီေခတ္မွာ အသုံးအမ်ားဆုံး ျဖစ္လာ႐ုံမက အေရးအႀကီးဆုံး ဖြင့္ဆုိခ်က္လည္း ျဖစ္ပါတ
`ဖာဒီနန္ေတာ္နီ´ ဆုိတဲ့ လူမႈေဗဒပညာရွင္ကေတာ့ ကြန္ျမဴနတီကုိ `ဆုိဆုိက္ရတီ´ (society) ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရနဲ႔ယွဥ္ၿပီး ခ်ဥ္းကပ္ၾကည့္တယ္။ ကြန္ျမဴနတီ (ေတာ္နီရဲ႕စကားနဲ႔ဆုိရင္ gemeinschaft) ဆိုတာ `မ်ဳိး႐ုိး ဆက္စပ္မႈ´ (Kinship) နဲ႔ေႏွာင္ဖဲြ႕ထားတဲ့ တုိက္႐ုိက္ဆက္ဆံေရး ျဖစ္တယ္။ အမ်ားညီ က်င့္၀တ္ႏႈန္းစံေတြနဲ႔ ထိန္းထားတယ္။ ရာသက္ပန္တုပ္ေႏွာင္မႈသေဘာေဆာင္တယ္ စသည္ျဖင့္ ရွင္းျပပါတယ္။ စက္မႈေခတ္မတုိင္ ခင္က ရွိခဲ့တဲ့ စုိက္ပ်ဳိးေရးအေျခခံ ဆက္ဆံေရးလုိ႔ ဆုိပါတယ္။ (ေစာေစာကေျပာခဲ့တဲ့ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္ (၃) ခုထဲက ပထမႏွစ္ခုနဲ႔ အက်ဳံး၀င္ပါလိမ့္မယ္)
အစဥ္အလာ community ဆက္ဆံေရးကို စက္မႈေတာ္လွန္ေရးက ၿဖိဳခ်လုိက္ၿပီး အဲဒီေနရာမွာ ဆုိဆုိက္ရတီ သေဘာ၀င္လာတယ္။ ေတာ္နီက ဆုိဆုိက္ရတီကို (gesellschaft) လုိ႔ အမည္ေပးၿပီး ခုလုိရွင္းျပပါတယ္။ ဆုိဆုိက္ရတီဆုိတာ ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြနဲ႔ ျပဌာန္းထားတဲ့ ကန္ထ႐ုိက္ဆက္ဆံေရးမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။ `အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ´ (sovereignty) ဆုိတဲ့ အေထာက္အယူနဲ႔ စုစည္းထိန္းခ်ဳပ္တယ္။ စက္မႈေခတ္ရဲ႕ ဆက္ဆံေရးပုံသဏၭာန္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ေခတ္ၿပိဳင္ႏုိင္ငံရးသိပၸံပညာရွင္ `ဖရန္ဆစ္ကူယားမား´ ကေတာ့ လက္ရွိအုိင္တီေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အရွိန္ အဟုန္ေအာက္မွာ ဆုိဆုိက္ရတီဆက္ဆံေရးေတြလည္း ၿပိဳက်ေနၿပီလုိ႔ ေကာက္ခ်က္ခ်တယ္။ ဒီေတာ့ ဆုိဆုိက္ ရတီေနရာမွာ ဘာနဲ႔အစားထုိးမလဲ ဆုိတဲ့ပုစၧာ ေပၚလာတယ္။ ဖူကူယားမားကေတာ့ community သေဘာ ျပန္ ေရာက္လာလိမ့္မယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ စက္မႈေခတ္မတုိင္မီက ရွိခဲ့တဲ့ community မ်ဳိးေတာ့ မျဖစ္ႏုိင္ ဘူးလုိ႔လည္း မွတ္ခ်က္ခ်တယ္။ အုိင္တီနဲ႔အၿပိဳင္ ျဖစ္ထြန္းလာတဲ့ ၂၁ ရာစု community သစ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
ဒီေနရာအေရာက္မွာ ေစာေစာက ေျပာခဲ့တဲ့ တတိယအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္ကုိ ခ်ဲ႕စဥ္းစားဖုိ႔ လုိလာပါၿပီ။ "community" ဆုိတာ သတင္းတစ္ခု ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏုိင္တဲ့ `ခြင္´ ဆုိတဲ့ ဖြင့္ဆုိခ်က္ပါ။ `သတင္းတစ္ခုပ်ံ႕ႏံွ႔ႏုိင္တဲ့ခြင္´ ဆုိတာ technology ဖံြ႕ၿဖိဳးမႈအဆင့္နဲ႔ တုိက္႐ုိက္အခ်ဳိးက်ပါတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအားေကာင္းရင္ သတင္းေရစီးဟာ `ခြင္´က်ယ္ျပန္႔လိမ့္မယ္။ အားနည္းရင္ `ခြင္´ က်ဥ္းမွာေပါ့။ ေျခလ်င္သတင္းပုိ႔ရတဲ့ေခတ္ (မာရသြန္စစ္ပဲြ)၊ ျမင္းနဲ႔သတင္းပို႔ရတဲ့ေခတ္ (အေမရိကန္လြတ္ေျမာက္ေရးစစ္ပဲြ)၊ တယ္လီဖုန္း၊ ၀ါယာလက္စ္ စတာေတြနဲ႔ သတင္းပို႔တဲ့ေခတ္ (မေန႔တစ္ေန႔က အီရတ္စစ္ပဲြ) ။ Technology အဆင့္ခ်င္းမတူသလုိ စစ္ပဲြေတြရဲ႕ သဘာ၀ ကလည္း ေျပာင္းသြားတယ္။ community ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရရဲ႕ အက်ယ္အျပန္႔ဟာလည္း သဘာ၀က်စြာ ေျပာင္း သြားရပါေတာ့တယ္။
Ref: ေက်ာ္၀င္း (ဆုိက္ဘာဓေလ့ အေကာက္အယူမ်ား)
No comments:
Post a Comment